Tegoroczne obchody Dnia Sołtysa w gminie Zakliczyn rozpoczęły się 8 marca w zakliczyńskim ratuszu. Dzień ten został wybrany przez szefa gminnego koła Małopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów nie przypadkowo, bowiem to płeć piękna przejmuje sukcesywnie w sołectwach gminy Zakliczyn funkcję gospodarza i opiekuna wsi, co obecnie przejawia się w fakcie, że Panie rządzą już w 12 sołectwach gminy. Biorąc pod uwagę, że gmina Zakliczyn liczy 23 sołectwa i miasto, to okaże się, że obecnie (po wyborach uzupełniających w Rudzie Kameralnej) po raz pierwszy Panie rządzą w większej liczbie sołectw niż panowie. Tak więc prezes gminnego koła Małopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów Józef Franczyk postanowił, że świętowanie Dnia Sołtysa rozpocznie się w Dniu Święta Pań. Prezes gminnego koła MSS przypomniał, że 13 marca w kościele p.w. św. Idziego opata o godzinie 11:00 odbędzie się msza święta w intencji sołtysów gminy Zakliczyn oraz o tym, że w tzw. międzyczasie mamy Dzień Sołtysa – 11 marca, a 15 marca przypada rocznica wyborów sołtysów gminy Zakliczyn w nowej formule, w głosowaniu powszechnym. Trzeba napisać, że mniejszość męska w tym dniu spisała się bardzo dobrze. Była kawa, ciasto i rzecz oczywista kwiaty. Józef Franczyk zaprosił na spotkanie gości; burmistrza Dawida Chrobaka, prezesa Małopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów Grzegorza Przybyło, radną Rady Powiatu Tarnowskiego Irenę Kusion, radne i radnych Rady Miejskiej w Zakliczynie oraz dyrektora Zakliczyńskiego Centrum Kultury Kazimierza Dudzika.

Panowie złożyli paniom życzenia; najpierw Józef Franczyk, który przygotował staranną dedykację dla pań i wraz z panami sołtysami wręczył paniom róże, potem burmistrz Dawid Chrobak, który dla odmiany przyniósł dla pań tulipany, a potem były wręczane dla członków gminnego koła Małopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów legitymacje członkowskie i rozmowy przy kawie o sprawach sołeckich. O ważnych dla sołtysach sprawach mówił Grzegorz Przybyło. Ten najmłodszy w historii prezes Małopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów poinformował m.in. o tym, że obecną siedzibą Stowarzyszenia jest Tarnów i że w tym roku w Wierzchosławicach planowany jest Ogólnopolski Zjazd Sołtysów. Sołtysi domagają się od władz państwowych wzmocnienia rangi sołtysa, który wykonuje wiele trudnych zadań, a jego uprawnienia są znikome. To wzmocnienie rangi sołtysa zdaniem Grzegorza Przybyły mogłoby przejawiać się w uznaniu funkcji sołtysa jako osoby objętej prawną ochroną państwową oraz zapisaniem dodatków dla sołtysów do ich przyszłych świadczeń emerytalnych. Wielu jeszcze sołtysów w Polsce za swoją służbę nie otrzymuje żadnych gratyfikacji finansowych, nawet w formie diet czy ryczałtu jak to jest m.in. w gminie Zakliczyn. O historycznej genezie funkcji sołtysa mówił Dyrektor Zakliczyńskiego Centrum Kultury przypominając, że to za pośrednictwem portalu Zakliczyninfo od kilku lat ZCK stara się informować i popularyzować święto sołtysów, a sama funkcja sołtysa należy do najstarszych funkcji publicznych w Polsce począwszy od wieków średnich aż po dzień dzisiejszy.

Sołtys to w średniowieczu osoba postawiona przez feudalnego pana na czele wsi lokowanej na prawie niemieckim. W średniowiecznym systemie prawnym sołtys to także wiejski sędzia oraz zasadźca (osadnik). Sołtysem mógł być szlachcic, mieszczanin lub chłop. Do podstawowych obowiązków sołtysa należało: zbieranie czynszu i przewodniczenie ławie wiejskiej. Przywilejem sołtysa było obdarowywanie go kilkoma łanami ziemi, na których mógł osadzać chłopów – w taki sposób powstawały folwarki sołtysie. Sołtys partycypował w dochodach feudała w wysokości zazwyczaj 1/6 czynszów i 1/3 kar sądowych, miał ponadto prawo do prawo jatek, młyna, itp. W razie wojny sołtys miał obowiązek konnej służby wojskowej. Widać choćby z tego co wyżej napisałem, że pozycja społeczna i ekonomiczna sołtysów była wówczas mocna, mogli oni nawet konkurować ze średnio zamożną szlachtą. Z tego też powodu szlachta wymogła na królu Władysławie Jagielle Statut Warecki (1423), na mocy którego mogła wykupywać sołectwa sołtysów "krnąbnych i nieużytecznych" i sama wyceniała wartość sołectw. Z biegiem czasu od wieku XV do XVII sołtysi stali się nadzorcami pańszczyźnianymi i pomocnikami właścicieli wsi. W Polsce rozbiorowej i w okresie międzywojennym sołtys stał na czele najniższej jednostki podziału administracyjnego - gromady. W latach 1954-1972 sołtys był pośrednikiem między mieszkańcami wsi, a gromadzką radą narodową, po 1973 między mieszkańcami, a gminną radą narodową oraz naczelnikiem gminy. Zgodnie z Ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (art. 5) gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice bądź osiedla. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto. Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy (w przypadku Gminy Zakliczyn – Rada Miejska), w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Od 1990 roku sołtys pełni funkcję organu wykonawczego jednostki pomocniczej gminy wiejskiej lub miejsko-wiejskiej jakim jest sołectwo. Organem uchwałodawczym jest zebranie mieszkańców wsi, które w bezpośrednich wyborach wybiera sołtysa i radę sołecką mającą na celu wspieranie sołtysa. Szczegółowe regulacje dotyczące granic (istnieją sołectwa wielowioskowe – nie dotyczy to jednak Gminy Zakliczyn), uprawnień sołtysa itp. regulowane są w statucie sołectwa.

Do zadań sołectwa w Gminie Zakliczyn należy w szczególności:

- zapewnienie mieszkańcom udziału w rozpatrywaniu spraw kulturalnych, sportu, wypoczynku, opieki zdrowotnej i innych związanych z miejscem zamieszkania,
- kształtowanie dobrosąsiedzkich stosunków współżycia społecznego,
- organizowanie wspólnych prac na rzecz miejsca zamieszkania, a zwłaszcza w zakresie właściwej opieki nad młodzieżą i jej wychowaniem, rozwijanie pomocy społecznej,
- utrzymywanie we właściwym stanie dróg lokalnych, czystości na drogach, placach i posesjach, ochrony środowiska oraz inne sprawy związane z warunkami życia na wsi.

Warto dzisiaj, 11 marca, podejść, zatelefonować albo wysłać sms-a do swojego sołtysa z życzeniami w dniu jego święta, wszak życząc dobrze sołtysowi, poniekąd i dobrze życzymy sami sobie.

Na zakończenie dzisiejszego artykułu jeszcze krótka notka biograficzna prezesa Grzegorza Przybyły, gościa spotkania sołtysów w dniu 8 marca w Zakliczynie.

Grzegorz Przybyło – został prezesem Małopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów podczas wyborów na Nadzwyczajnym Ogólnym Zebraniu Delegatów Małopolskiego Stowarzyszenia Sołtysów, które odbyło się 30 października 2015 roku w Krakowie. Prezes legitymuje się wykształceniem wyższym magisterskim. Jest politologiem o specjalności Administracja Samorządowa i Praca Socjalna. Ukończył również studia podyplomowe z zakresu Rachunkowości i Finansów. Jest Menadżerem Ekonomii Społecznej i przedsiębiorcą, a dokładniej prezesem Spółdzielni Socjalnej „Bella Vita”, która zajmuje się szeroko pojętą rekreacją ruchową i zdrowiem oraz prowadzi fitness club w Tarnowie. Zasiada w prestiżowym gremium jakim jest Małopolski Komitet Ekonomii Społecznej przy Marszałku Województwa Małopolskiego. Jest też członkiem Rady Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) Województwa Małopolskiego i Polskiego Związku Wędkarskiego. Pełni społeczną funkcję prezesa Federacji Organizacji Pozarządowych Regionu Brzeskiego. Jest przede wszystkim sołtysem wsi Wola Dębińska w gminie Dębno – to obecnie jego drugą kadencja. W 2015 roku został laureatem III miejsca w konkursie „Najlepszy Sołtys Województwa Małopolskiego AD’2014” za inwestycje zrealizowane w sołectwie, współpracę z samorządem gminnym, współpracę z mieszkańcami oraz działania podjęte i realizowane przez sołtysa z zakresu inicjatyw lokalnych, kultury i promocji. W swoich działaniach na rzecz społeczności i miejscowości łączy tradycje z nowoczesnością.